Wat is EMDR therapie?

De afkorting staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing.

Het is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, bijvoorbeeld een ernstig verkeersongeval of een geweldsmisdrijf. Men spreekt dan wel van een “trauma”.

Het is een redelijk nieuwe therapie. De Amerikaanse psychologe Francine Shapiro heeft deze vorm van therapie bij toeval ontdekt en daarna verder ontwikkeld.

Waarvoor is EMDR bedoeld?

Bepaalde gebeurtenissen kunnen diep ingrijpen in het leven van mensen. Een groot deel van de mensen “verwerken”deze ervaringen op eigen kracht. Bij anderen ontwikkelen zich psychische klachten. Hierbij gaat het vooral om zich opdringende herinneringen aan de traumatische gebeurtenis, waaronder angstwekkende beelden (herbelevingen, flashbacks), nachtmerries en het ontwijken van situaties. Men spreekt dan van een post traumatische stress-stoornis (PTSS).

EMDR is bedoeld voor de behandeling van mensen met PTSS en andere angstklachten die in relatie kunnen staan  met een trauma. Wat wel belangrijk is, is dat de klachten zijn ontstaan als direct gevolg van een concrete, akelige gebeurtenis en waarbij het denken aan deze gebeurtenis nog steeds een emotionele reactie oproept.

Er is is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan of EMDR echt werkt. Uit de resultaten blijkt dat cliënten goed op EMDR reageren. Als het gaat om een trauma na een eenmalige ingrijpende gebeurtenis, dan zijn mensen vaak al na drie tot vier sessies in staat om de normale bezigheden weer op pakken.

Voor je begint met EMDR therapie zal er uitgebreid aandacht worden besteed aan de oorzaak en achtergronden van de klachten. Daarnaast wordt er gekeken naar een aantal individuele kenmerken waaronder de persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten  heeft.

Daarna zal blijken of een gerichte traumabehandeling op dat moment noodzakelijk of nodig is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.

Hoe kan de therapie worden voorbereid?

EMDR werkt vaak snel. Daarnaast kan het ook een erg intensieve therapie zijn. Daarom zal de therapeut niet alleen vertellen wat hij gaat doen en waarom, maar ook uitgebreid uitleggen wat de cliënt moet doen om zijn emoties zo goed mogelijk de baas te blijven. Dit wordt meestal ook geoefend.

Hoe gaat EMDR in zijn werk?

De therapeut zal de cliënt vragen aan de gebeurtenis terug te denken compleet met de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Eerst gebeurt dit om meer informatie over de traumatische beleving te krijgen. Daarna zal de therapeut vragen om de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Maar nu gebeurt dit in combinatie met een afleidende beweging.

Vaak zal dat de hand van de therapeut zijn. De therapeut zal vragen de aandacht hierop te richten en beweegt daarna de hand op ongeveer 30 centimeter afstand voor het gezicht langs.

Er wordt op die manier een serie van ongeveer 25 oogbewegingen  gemaakt. Na elke serie oogbewegingen  wordt er even rust genomen. De therapeut zal de cliënt dan vragen wat er in gedachten  naar boven komt. De EMDR procedure brengt vaak een stroom van gedachten en beelden op gang, maar ook gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen. De cliënt wordt na elke serie oogbewegingen gevraagd zich te concentreren  op de meest opvallende verandering, waarna een nieuwe serie oogbewegingen volgt.

De series oogbewegingen zorgen er op een gegeven moment voor dat de herinnering haar kracht en emotionele lading verliest. Het wordt dus steeds makkelijker aan de oorspronkelijke gebeurtenis terug te denken. In veel gevallen veranderen ook de herinneringen zelf en worden ze bijvoorbeeld waziger of kleiner. Maar het kan ook zijn dat minder onprettige onderdelen van dezelfde situatie naar voren komen. Een andere mogelijkheid is dat er spontaan nieuwe gedachten of  inzichten ontstaan die een andere, minder bedreigende, betekenis aan de gebeurtenis geven. Deze effecten dragen ertoe bij dat de schokkende ervaring steeds meer een plek krijgt in de levensgeschiedenis van de persoon.

Na afloop van een EMDR therapie kan de stroom gedachten of beelden nog even doorwerken. Dat is goed. Het is een geruststelling om te weten dat dit meestal niet langer dan drie dagen duurt. Daarna is er als het ware een nieuw evenwicht ontstaan. Het is aan te raden een dagboek bij te houden om op te schrijven wat er naar boven komt. Deze dingen kunnen dan in een volgende sessie besproken worden.

Hoe EMDR nou precies werkt is nog niet helemaal duidelijk. Er zou een verband kunnen zijn met de snelle oogbewegingen die in je REM-slaap maakt (Rapid Eye Movement : de snelle oogbewegingen die je maakt tijdens je slaap als je droomt).

Toekomstig onderzoek zal moeten verklaren of dat echt zo is.

EMDR en traumatische verliesverwerking

Een groot probleem voor de nabestaande is vaak dat de prettige herinneringen aan de overleden persoon worden overschaduwd door vervelende herinneringen, gevoelens van angst, schuld en boosheid. Als EMDR op een juiste manier wordt toegepast krijgt de nabestaande weer meer dierbare herinneringen.

EMDR kan niet helpen het verdriet te verminderen. Verdriet is een normale menselijke emotie. Als wij niet zouden kunnen liefhebben zouden wij ook geen verdriet kunnen ervaren. Het verminderen van het verdriet is dan ook niet het doel van de toepassing van EMDR. Als schuldgevoelens of gevoelens van angst toch overheersend aanwezig blijven na het bespreken van deze gevoelens, kan EMDR worden toegepast.

Ieder mens reageert anders na het verlies van een dierbare. Sommige mensen hebben het gevoel dat ze sterk moeten blijven. Vaak komt daarbij dat de mensen denken dat ze gek worden als ze hun verdriet toelaten. In dit geval kan EMDR helpen de mensen het verdriet te laten ervaren en te merken dat ze niet gek worden.

De verwerking van verlies wordt ook vaak gehinderd door vreselijke schuldgevoelens. Mensen kunnen denken dat ze dingen niet goed hebben gedaan, of ze denken dat ze de overledene te weinig aandacht hebben gegeven. Een schuldgevoel dat alles overheerst kan het leven verder tot een hel maken. Tijdens de behandeling kan het verschil tussen aanvaarding van de feiten en extreme schuldgevoelens worden besproken.

EMDR kan dus een ondersteunende rol in de verwerking van verlies hebben. De psycholoog moet op de hoogte zijn van nuttige therapeutische methodes zoals schrijfopdrachten en andere afscheidsrituelen.

Met dank aan dhr. R. Luijpen